Teoria przywiązania to koncepcja fundamentów życia emocjonalnego. Jest trochę jak Teoria Wielkiego Wybuchu - opowiada o początkach kształtowania się naszego społecznego i wewnętrznego świata. Mówi o procesie, który dzieje się od nowa w każdym rodzącym się człowieku i opisuje, w jaki sposób jakość pierwszych doświadczeń z opiekunami tworzy nasze społeczno-emocjonalne oprogramowanie. I tak, jak echa Wielkiego Wybuchu można wykryć w procesach fizycznych oddalonych o biliony lat świetlnych, tak charakter doświadczonego w dzieciństwie przywiązania promieniuje na nasze późniejsze życie.
Doświadczenia bezpieczeństwa i stabilności we wczesnych latach życia dają mocny fundament do budowy kolejnych bezpiecznych i stabilnych relacji - z sobą samym i z innymi ludźmi. Czuła, wyrozumiała opieka w okresie, kiedy jesteśmy zależni od innych dorosłych może zostać z czasem uwewnętrzniona, przekładając się na pewne bazowe poczucie bezpieczeństwa i jedności w relacjach z sobą samym i z innymi ludźmi. U dzieci z historią przywiązania cechującą się poczuciem bezpieczeństwa stwierdzono stabilniejszą samoocenę, większą odporność psychiczną, wyższe kompetencje w relacjach społecznych, lepszą zdolność do podejmowania inicjatywy.
W licznych badaniach wykazano również, że dziecięce wzorce przywiązania są względnie stałe i mają swoje konsekwencje w dalszym życiu. Jednak pomimo, iż nasze funkcjonowanie w związkach zostaje najsilniej ukształtowane przez pierwsze doświadczenia, jesteśmy jako ludzie zdolni do zmiany. Każda kolejna ważna relacja może nas nauczyć czegoś nowego, pozwalając wyjść poza wiedzę wyniesioną z dawnych przeżyć. Psychoterapia to jeden ze sposobów, aby uczyć się doświadczać bezpieczeństwa emocjonalnego w kontakcie z sobą samym i z innymi ludźmi.
Co w takim razie warto wiedzieć o naszej podstawowej, ludzkiej funkcji psychicznej, jaką jest tworzenie przywiązania?
Jako ludzie jesteśmy zaprogramowani do bycia w kontakcie. Emocjonalna izolacja jest dla nas traumatyzująca. Kiedy możliwość kontaktu emocjonalnego z ważnymi dla nas osobami jest zablokowana lub są one niedostępne, przeżywamy rodzaj stresu.
Przewidywalna relacja tworzy rodzaj bezpiecznej przystani w zmiennym i niestabilnym świecie. Posiadanie takiej bazy powoduje, że podejmowanie ryzyka i mierzenie się z codziennością jest łatwiejsze. Uwewnętrznione poczucie bezpieczeństwa wspiera autoregulację emocjonalną.
Emocjonalna równowaga, która pojawia się kiedy doświadczamy bezpiecznej i przewidywalnej więzi pomaga budować spójne, zintegrowane "ja".
3 podstawowe czynniki, które tworzą bezpieczeństwo w relacji to: dostępność, responsywność i zaangażowanie. W bezpiecznej relacji naturalnie występujące momenty utraty połączenia są względnie szybko naprawiane.
Powtarzające się wzorce przywiązania wpływają na nasz obraz samego siebie i tego, jak postrzegamy innych ludzi.
Bezpieczny model przywiązania to rodzaj niejawnej wiedzy, która mówi nam, że w chwilach cierpienia czy stresu, możemy sięgnąć po pomoc i wchodzić w kontakt z innymi ludźmi. To także możliwość korzystania z tego kontaktu w radzeniu sobie z naszą wrażliwością i bezbronnością, możliwość doświadczania obecności innych jako czegoś pomocnego.
Pozostałe modele przywiązania to 3 wzorce pozabezpieczne: ambiwalentny (zaaobsorbowany), unikający i zdezorganizowany.
Rodzaj przywiązania jest najsilniej kształtowany przez relacje z pierwszymi opiekunami i często pozostaje względnie stałym, powtarzającym się wzorcem. Późniejsze, znaczące relacje dają nam jednak szansę na zmianę i zbudowanie przywiązania o nowej jakości.
U osób dorosłych najczęściej najważniejszym obiektem przywiązania staje się życiowy parter/ka. Tzw. więź przywiązaniowa (rozumiana, m. in. jako przestrzeń odzyskiwania emocjonalnej równowagi) może wytworzyć się również w relacji z przyjacielem czy ukochanym zwierzęciem.
W parze, która jest w kryzysie pojawia się poczucie braku emocjonalnego bezpieczeństwa, między innymi pod postacią licznych negatywnych myśli i interpretacji na temat siebie, partnera i związku. Jednym z celów terapii par jest pomoc parterom w odzyskaniu lub zbudowaniu bezpiecznej więzi.